3 Kasım Dünya Tek Sağlık Günü
“Tek Sağlık”, halk sağlığının korunması ve geliştirilmesi için daha iyi politikalar, uygulamalar, araştırmalar ortaya koyabilmek için farklı bilim dallarının ve meslek gruplarının ortak çatı altında çalışmalarının gerekliliğini vurgulayan kavram olarak tanımlanmaktadır.
Tek Sağlık Yaklaşımının özellikle ilgili olduğu çalışma alanları; Gıda Güvenliği, Zoonotik Hastalıkların Kontrolü, Laboratuvar Hizmetleri, İhmal edilen Tropikal Hastalıklar, Çevre Sağlığı ve Antimikrobiyal Direnç olarak tanımlanmıştır. Bu alanlar karmaşık konuları kapsadığından tüm ilgili sektörlerle yakın işbirliği içinde çalışmayı gerektirmektedir. Sağlık Bakanlığı olarak zoonotik hastalıkların kontrolü başta olmak üzere diğer belirlenen tüm olanlarda ilgili sektörlerle iş birliği içinde çalışmalarımızı sürdürmekteyiz.
Tek Sağlık, 150 yıl önce Prof. Dr. Rudolf Ludwig Karl VIRCHOW (1821-1902) tarafından dile getirilse de ancak 2000’li yılların başında dünyada önemi anlaşılmıştır. Globalleşen dünyada, özellikle hayvanlardan insanlara geçen zoonotik hastalıkların çok hızlı yayıldığı ve kontrolünün zorlaştığı gözlenmiştir. Zoonotik hastalıkların halk sağlığı üzerine etkilerini azaltmak ve yayılışını kontrol altına almak için beşeri hekimliğin ve veteriner hekimliğin ilgili diğer tüm sektörler ile ortak hedefler doğrultusunda belirlenen politikaları yürütmesi için yan yana koordineli olarak çalışması gerekliliği bütün dünyada kabul görmüştür.
Tek Sağlık Komisyonu, Tek Sağlık Platformu ve Tek Sağlık Girişim Ekibi tarafından 2016 yılında 3 Kasım “Dünya Tek Sağlık Günü” olarak belirlenmiştir. Tek Sağlık Günü’nün amacı insan, hayvan ve çevre ilişkileri bağlamında gelişen sağlık tehditlerine yönelik Tek Sağlık yaklaşımına duyulan ihtiyaca dikkat çekmektir.
Bugün dünya üzerinde insanlarda ortaya çıkan bulaşıcı hastalıkların yüzde 75’inden fazlasının köken olarak zoonotik olması, disiplinlerarası, çok sektörlü “Tek Sağlık” yaklaşımı, hastalıkların önlenmesi ve kontrolü için kilit bir strateji olarak görülmektedir. Artan nüfus, ülkeler veya kıtalar arası seyahatler, doğa turizmi, yabanıl hayat ile yakın temas, hayvan hareketliliği, iklim değişikliği gibi faktörler zoonozların görülme sıklığının artışında ve hastalıkların yayılmasında önemli faktörlerdir. Ayrıca global ticaret ve turizm de yeni zoonotik patojenlerin ortaya çıkması ve yayılmasında önemli rol oynamaktadır. Bilim dünyasında yaygın olarak kabul gören ortak anlayış, gelecekte zoonozların, insan ve hayvan sağlığında önemini korumaya devam edeceği ve yeni zoonozların ortaya çıkacağı yönündedir.
Bu hastalıkların önlenmesi ve kontrolü konusunda ülke çapında; insan ve hayvan sağlık uzmanlarının, ilgili kuruluşların, çevre çalışanlarının ve bilim insanlarının hep beraber çalışması son derece önemlidir.
Ülkemizde Tek Sağlık yaklaşımı kapsamda Bakanlığımız ve Tarım ve Orman Bakanlığı arasında imzalanan protokol ile zoonotik hastalıkların kontrolüne yönelik çalışmalarda işbirliği içerisinde hareket edilebilmesi için multidisipliner bir yaklaşımla koordinasyonu sağlamak amacıyla “Türkiye Zoonotik Hastalıklar Milli Komitesi” kurulmuştur. Söz konusu komite Sağlık Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı başta olmak üzere ilgili tüm kamu kurum ve kuruluşların, Üniversitelerin ve Meslek Örgütlerinin temsilcilerinden oluşmaktadır. Komite düzenli olarak bir araya gelerek zoonotik hastalıkların mevcut durumu ile kontrollerine yönelik strateji ve politikaları değerlendirmektedir. İlave olarak Türkiye Zoonotik Hastalıklar Milli Komitesi’nin etkinliğini arttırmak ve Komitenin çalışmalarına katkı sağlamak amacıyla zoonotik hastalıklara yönelik Çalışma Kurulları oluşturulmuştur. Bu kurullar;
1. Bruselloz Çalışma Kurulu
2. Şarbon Çalışma Kurulu
3. Tularemi Çalışma Kurulu
4. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Çalışma Kurulu
5. Kuduz Çalışma Kurulu
6. Kistik Ekinokokkoz Çalışma Kurulu
7. Toksoplazmoz Çalışma Kurulu
8. Diğer Zoonotik Enfeksiyonlar Çalışma Kurulu
9. Avian İnfluenza Çalışma Kurulu
10. Coronavirüs Çalışma Kurulu
11. Leishmaniasis Çalışma Kurulu
12. Salmonelloz Çalışma Kurulu
13. Zoonotik Tüberküloz Çalışma Kuruludur.
Tek Sağlık Yaklaşımı çerçevesinde ilgili tüm kurum ve kuruluşlarla işbirliği içerisinde Bakanlığımız koordinasyonunda “Türkiye Zoonotik Hastalıklar Eylem Planı (2019-2023)” hazırlanmış ve Türkiye Zoonotik Hastalıklar Milli Komitesi’nin 17 Haziran 2019 tarihinde yapılan 2019 yılı I. Olağan toplantısında lansmanı yapılmıştır. Türkiye Zoonotik Hastalıklar Eylem Planı; “Tek Sağlık” yaklaşımı çerçevesinde sektörlerin güçlerinin birleştirilmesini ve bütünsel bir yaklaşım ile Türkiye’de zoonotik hastalıkların yaygınlığını azaltarak toplumun yaşam kalitesini artırmayı hedeflemektedir.
Türkiye Zoonotik Hastalıklar Eylem Planı (2019-2023) kapsamında;
• Hastalıklar ile ilgili mevcut durum tespiti ve alınması gereken önlemlerin yer aldığı raporlar hazırlanarak yayımlanmış,
• Vaka yönetim rehberleri ve tedavi rehberleri hazırlanmış,
• Halka yönelik korunma yöntemlerini içeren dokümanlar ile sağlık çalışanlarına yönelik eğitim dokümanları ve algoritmalar hazırlanmış,
• Saha çalışmaları desteklenmiş,
• Türkiye’de Zoonotik Hastalıkların Hastalık Yükü ve Maliyeti raporu hazırlanmış,
• Aşı-antiserum çalışmaları desteklenmiş,
• Zoonotik hastalıkların sürveyans sistemleri güçlendirilmiş,
• Tedavide kullanılan ilaçlar temin edilmiş,
• Vektör mücadele çalışmaları yürütülmüştür.
Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 pandemisi tek sağlık yaklaşımın önemini ve gerekliliğini bir daha vurgulamıştır. Ülkemizde Covid-19 pandemi sürecinde hastalığın yayılımını önlemek, tanı kiti geliştirmek, tedavi için ilaç ve anti serum üretmek ve bağışıklığın sağlanması için aşı geliştirmek üzere farklı meslek grupları tek sağlık çatısı altında özverili bir şekilde çalışmaktadır.